اگر شما چکی در دست دارید و می‌خواهید در صورت عدم پرداخت آن، از صادرکننده یا کسانی که پشت چک را امضا کرده‌اند (ظهرنویسان) شکایت کنید، باید به چند نکته مهم توجه کنید در این مقاله سعی داریم به این نکات و سوالاتی در خصوص این موضوع که مطرح است بپردازیم؛

وظایف دارنده چک

اگر شما چکی در دست دارید و می‌خواهید در صورت عدم پرداخت آن، از صادرکننده یا کسانی که پشت چک را امضا کرده‌اند (ظهرنویسان) شکایت کنید، باید به نکات مهم زیر توجه کنید:

۱. زمان مناسب برای مراجعه به بانک:

– اگر چک در همان شهری که باید پرداخت شود، صادر شده باشد، باید حداکثر تا ۱۵ روز بعد از تاریخ چک، به بانک مراجعه کنید و وجه آن را بخواهید.
– اگر چک در شهری دیگر (اما داخل ایران) صادر شده باشد، این زمان به ۴۵ روز افزایش می‌یابد.
– اگر چک در خارج از ایران صادر شده ولی باید در ایران پرداخت شود، این زمان ۴ ماه است.

۲. اگر چک پرداخت نشد (واخواست):

– اگر بانک از پرداخت چک خودداری کرد، باید در همان زمان‌هایی که گفته شد (۱۵ روز، ۴۵ روز یا ۴ ماه)، اعتراض خود را به صورت قانونی ثبت کنید. این کار را اصطلاحاً واخواست می‌گویند.
– اگر چک در ایران صادر شده ولی باید در خارج از ایران پرداخت شود، قوانین کشور خارجی تعیین‌کننده مهلت واخواست است.

۳. زمان مناسب برای شکایت در دادگاه:

– اگر چک در ایران پرداخت نشده باشد، باید حداکثر تا یک سال بعد از تاریخ واخواست، به دادگاه مراجعه کنید و شکایت خود را ثبت نمایید.
– اگر چک باید در خارج از ایران پرداخت می‌شد، این زمان به دو سال افزایش می‌یابد.
– اگر دارنده چک فوت کند، وراث او می‌توانند بعد از اتمام مراحل تقسیم ارث (تحریر ترکه)، در همان مهلت‌های گفته شده شکایت کنند.

نکته مهم:
– تاریخ چک (تاریخی که روی چک نوشته شده) مبنای محاسبه تمام این زمان‌هاست. پس حتماً به این تاریخ دقت کنید و در زمان مناسب اقدام نمایید.

با توجه به اهمیت موضوع در زیر به چند سوال و جواب مهم در این خصوص می پردازیم:

سوال اول:
اگر در چک‌های جدید، محل صدور مشخص نشده باشد، مهلت دارنده چک برای گرفتن گواهی عدم پرداخت چقدر است؟
در این حالت، فرض می‌شود که چک در همان شهری صادر شده که بانک محال علیه (بانکی که چک باید در آن پرداخت شود) قرار دارد. بنابراین، مهلت دارنده چک برای گرفتن گواهی عدم پرداخت، ۱۵ روز از تاریخ چک است. مگر اینکه ثابت شود چک در شهر دیگری صادر شده باشد.

سوال دوم:
اگر چک یکپارچه در شهری غیر از شهر بانک محال علیه صادر شده باشد، مهلت دارنده چک برای گرفتن گواهی عدم پرداخت چقدر است؟ ۱۵ روز یا ۴۵ روز؟
در مورد چک‌های یکپارچه، قانون به طور مشخص چیزی نگفته است. اما چون این چک‌ها معمولاً در همان شهر محل صدور قابل پرداخت هستند و گواهی عدم پرداخت هم در همان شهر صادر می‌شود، دلیلی وجود ندارد که مهلت را ۴۵ روز در نظر بگیریم. بنابراین، مهلت دارنده چک برای گرفتن گواهی عدم پرداخت، ۱۵ روز از تاریخ چک است.

استثنا: فقط در موارد نادر، مثلاً اگر بانک در شهر محل صدور چک شعبه نداشته باشد یا به دلایلی مثل قطعی سیستم نتواند گواهی عدم پرداخت صادر کند، مهلت به ۴۵ روز افزایش می‌یابد.

سوال سوم:
اگر تاریخ سررسید چک، اول اردیبهشت باشد و چک در همان شهر محل صدور قابل پرداخت باشد، آخرین روزی که دارنده چک می‌تواند چک را واخواست کند، چه روزی است؟
آخرین روز، ۱۶ اردیبهشت است. دلیل این است که روز سررسید (اول اردیبهشت) جزو مهلت محاسبه نمی‌شود، اما روز واخواست جزو مهلت محسوب می‌شود. بنابراین، دارنده چک عملاً ۱۶ روز فرصت دارد.

نکته مهم درباره گواهی عدم پرداخت:
طبق رأی دیوان عالی کشور، گواهی عدم پرداخت که از بانک گرفته می‌شود، جایگزین واخواست است. یعنی دیگر نیازی نیست دارنده چک به طور جداگانه اعتراض عدم پرداخت (واخواست) ثبت کند.

– اگر این گواهی ظرف ۱۵ روز از تاریخ چک گرفته شود، قطعاً معتبر است.
– اما برخی حقوقدانان معتقدند حتی اگر گواهی عدم پرداخت بعد از ۱۵ روز هم گرفته شود، باز هم معتبر است و جایگزین واخواست محسوب می‌شود. این نظر قوی‌تر است، چون در قانون تجارت هم مهلت واخواست همیشه ۱۵ روز نیست و بسته به شرایط، ممکن است ۴۵ روز یا ۴ ماه باشد.

جمع بندی:
در مقاله بالا سعی کردیم به تمامی نکاتی که از وظایف دارنده چک است اشاره کنیم و سعی کنیم که تمامی سوالاتی که در این خصوص مطرح است را بیان نموده امیدوارم مورد استفاده قرار بگیرد.